صنعت خودرو در ایران به‌عنوان یکی از بخش‌های راهبردی اقتصادی شناخته می‌شود و سهمی قابل توجه در تولید ناخالص داخلی و اشتغال‌زایی دارد. در این شرایط، واردات خودرو خارجی با هدف تنوع‌بخشی به بازار، افزایش رقابت و دسترسی به فناوری‌های نوین اهمیت زیادی دارد. سیاست گذاری در حوزه واردات خودرو همواره یکی از چالش های اصلی اقتصاد ایران بوده است. در سال ۱۴۰۴، تغییرات قابل توجهی در تعرفه های گمرکی و سیاست های ارزی مرتبط با واردات خودرو رخ داده که تأثیرات گستردهای بر بازار خودرو، مصرف کنندگان، و فعالان این صنعت خواهد گذاشت.

کاهش انحصار در بازار با افزایش واردات به کاهش قیمت‌ها و بهبود کیفیت محصولات داخلی کمک می‌کند.  از سوی دیگر، تغییرات تعرفه‌های واردات خودرو در بودجه سالانه، بر هزینه واردات، قیمت نهایی خودرو و فعالیت وارد کنندگان اثر می‌گذارد. لایحه بودجه ۱۴۰۴ شرایط و سقف تازه‌ای را برای واردات خودرو تعیین کرده است. در این مقاله با استناد به منابع موثق، تعرفه‌های جدید واردات خودرو در سال ۱۴۰۴ را بررسی و تحلیل می‌کنیم و تأثیرات آن را بر بازار خودرو ایران شناسایی می‌نماییم و سپس به  ارائه توصیه هایی برای ذینفعان می پردازیم.

جدول تعرفه های واردات خودرو در سال ۱۴۰۴

بر اساس مصوبات دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام، تعرفههای واردات خودرو در سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است :

نکته: تعرفه ۱۰۰٪ برای برخی گروهها هنوز به دلیل عدم تصویب آییننامه اجرایی به حالت تعلیق درآمده است.

مقایسه  تعرفه های واردات خودرو با سال گذشته

• تعرفه خودروهای برقی و هیبریدی: ثابت مانده اند تا سیاست تشویق استفاده از خودروهای کم مصرف ادامه یابد.
  ۲. خودروهای بنزینی: افزایش تعرفه برای موتورهای کوچک (۱۵۰۰–۲۰۰۰ سیسی) و کاهش برای موتورهای متوسط (۲۰۰۰–۲۵۰۰ سیسی) نشاندهنده تلاش برای تنظیم بازار بر اساس مصرف سوخت است.
  ۳. نرخ ارز محاسباتی:  از ۲۸,۵۰۰ تومان در سال ۱۴۰۳ به ۶۸,۷۰۰ تومان در ۱۴۰۴ افزایش یافته که هزینه ترخیص را ۲.۵ برابر کرده است.

برای روشن شدن روند تغییرات تعرفه، جدول زیر تعرفه‌های ورودی خودرو در سال‌های ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۴ را مقایسه می‌کند.

همان‌طور که جدول نشان می‌دهد، تعرفه بنزینی در بازه‌های مختلف موتور ۱۴۰۴ نسبت به ۱۴۰۳ در برخی رده‌ها افزایش داشته است (مثلاً تا ۱۵۰۰ و ۱۵۰۱–۲۰۰۰ سی‌سی)، در حالی که واردات رده‌های سنگین (>۲۵۰۰ سی‌سی) ممنوع شده است. تعرفه خودروهای برقی و هیبریدی بدون تغییر باقی مانده است. بنا بر مصوبه جدید، تعرفه خودروهای کارکرده نیز همانند خودروی نو و در عمل ۱۰۰٪ خواهد بود(این جدول برای خودروهای نو تنظیم شده است).

۱. تعرفه خودروهای برقی و هیبریدی: ثابت ماندهاند تا سیاست تشویق استفاده از خودروهای کممصرف ادامه یابد.
۲. خودروهای بنزینی: افزایش تعرفه برای موتورهای کوچک (زیر ۱۵۰۰ سیسی) و کاهش برای موتورهای متوسط (۱۵۰۰–۲۰۰۰ سیسی) نشاندهنده تلاش برای تنظیم بازار بر اساس مصرف سوخت است.
۳. نرخ ارز محاسباتی: از ۲۸,۵۰۰ تومان در سال ۱۴۰۳ به ۶۸,۷۰۰ تومان در ۱۴۰۴ افزایش یافته که هزینه ترخیص را ۲.۵ برابر کرده است.

تعرفه واردات خودرو جدید در سال 1404 چه اثراتی بر بازار خواهد داشت؟

۱. افزایش قیمت خودروهای وارداتی

• تعرفه ۱۰۰٪ همراه با افزایش نرخ ارز، قیمت نهایی خودروهای وارداتی را تا ۲ برابر افزایش میدهد.
• نمونه: یک خودروی وارداتی با قیمت پایه ۵۰,۰۰۰ دلار، با احتساب تعرفه و نرخ ارز جدید، تا ۲۰ میلیارد تومان قیمت گذاری می شود.

۲. کاهش رقابت در بازار داخلی

• محدودیت واردات (کاهش سهمیه ارز از ۳.۳ به ۲ میلیارد دلار) و افزایش هزینه ها، ورود خودروهای خارجی را کاهش می دهد.
• خودروسازان داخلی (مانند ایران خودرو و سایپا) با کاهش فشار رقابتی، انگیزه کمتری برای بهبود کیفیت دارند.

۳. رشد حباب قیمتی

• کاهش عرضه خودروهای وارداتی و افزایش تقاضا برای خودروهای داخلی، حباب قیمتی را تشدید می کند. پیش بینی می شود قیمت خودروهای داخلی تا ۳۰٪ افزایش یابد.

۴. تأثیر بر محیط زیست

• تعرفه پایین خودروهای برقی و هیبریدی ممکن است استقبال از این خودروها را افزایش دهد، اما کمبود زیرساخت های شارژ و قیمت بالای آنها مانع اصلی است.

پرسش‌های متداول در رابطه با تعرفه های جدید واردات خودرو

• سؤال: تعرفه واردات خودرو در سال ۱۴۰۴ چه تغییراتی داشته است؟
  پاسخ: مطابق تصمیم دولت، حقوق ورودی خودروهای بنزینی در برخی رده‌های موتوری افزایش یافته و از ۱۰۰ درصد به ۱۳۵–۱۰۰ درصد رسیده، در حالی که واردات خودروهای حجیم (>۲۵۰۰ سی‌سی) ممنوع شده است. در عوض، تعرفه خودروهای برقی (۴٪) و هیبریدی (۱۵٪) نسبت به سال قبل ثابت مانده است. همچنین طبق مصوبه شورای اقتصاد، تعرفه خودروهای کارکرده معادل تعرفه خودروهای نو (معادل ۱۰۰٪ ارزش خودرو) تعیین شده است.
• سؤال: آیا تعرفه واردات خودروهای کارکرده در سال ۱۴۰۴ کاهش یافته یا ثابت است؟
  پاسخ: بر اساس مصوبه اخیر هیئت دولت، حقوق ورودی خودروهای کارکرده در سال ۱۴۰۴ معادل حقوق خودروهای نو تعیین شده است. به عبارت دیگر، اگرچه قبلاً تعرفه واردات خودروهای کارکرده طبق قانون جداگانه تعیین می‌شد، اما از سال ۱۴۰۴ این تعرفه تفاوتی با خودروی نو ندارد (در حدود ۱۰۰ درصد ارزش خودرو در عمل).
• سؤال: واردات کدام رده‌های حجمی خودرو در ۱۴۰۴ ممنوع شده است؟
  پاسخ: بر اساس مقررات جدید، واردات خودروهای سواری با حجم موتور بیش از ۲۵۰۰ سی‌سی به‌طور کامل ممنوع اعلام شده است. این ممنوعیت شامل خودروهای بنزینی بالای ۲۵۰۰ سی‌سی می‌شود (همچنین عملاً کلیه خودروهای لوکس حجیم). سایر خودروهای حجم متوسط و کوچک با تعرفه‌های مشخص مجاز هستند.
• سؤال: تعرفه واردات خودروهای هیبریدی و برقی در ۱۴۰۴ چقدر است؟
  پاسخ: مطابق تصمیم دولت و مطابق با سیاست‌های کاهش آلایندگی، تعرفه واردات خودروهای هیبریدی در سال ۱۴۰۴ بدون تغییر و معادل ۱۵٪ و تعرفه خودروهای تمام برقی نیز ۴٪ باقی مانده است. به عبارت دیگر، تعرفه این گروه از خودروها نسبت به سال گذشته افزایش نداشته و برای ترویج سوخت‌های پاک حفظ شده است.
• سؤال: آیا سقف قیمت خودروهای وارداتی در ۱۴۰۴ مشخص شده است؟
  پاسخ: مقام‌های وزارت صمت اعلام کرده‌اند برای واردات خودروهای سواری سقف قیمت حدود ۲۰ هزار دلار در نظر گرفته شده است. به عبارتی، خودروهای وارداتی با قیمت پایه (FOB) بیشتر از این میزان عملاً مجاز نیستند یا با تعرفه‌های بسیار سنگین مواجه خواهند شد. همچنین واردکنندگان تشویق شده‌اند خودروهای اقتصادی ارزان (پایین‌تر از ۱۰ هزار یورو) را بیشتر وارد کنند.  این محدودیت قیمتی بخشی از سیاست کنترل بازار و جلوگیری از واردات خودروهای لوکس گران‌قیمت در قالب ۲ میلیارد یورو ارز تخصیصی است.

تحلیل اثر تعرفه‌ها بر بازار خودرو ایران در ۱۴۰۴

افزایش تعرفه‌های وارداتی اثر مستقیم و شدیدی بر بازار خودرو خواهد داشت. از یک سو، بالا رفتن حقوق ورودی موجب افزایش چشمگیر قیمت تمام‌شده خودروهای وارداتی می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که با افزایش تعرفه به حدود ۹۰ درصد، قیمت نهایی خودروهای خارجی بیش از دو برابر می‌شود. به‌عنوان مثال، افزوده شدن ۹۰ درصد تعرفه به خودروی ۲۰هزار دلاری، آن را به بیش از ۳۸هزار دلار در بازار داخلی می‌رساند. حال با تعرفه‌هایی در بازه ۹۵–۱۳۵ درصد، به‌طور قطع قیمت خودروهای وارداتی در سطوح مشابه بیش از میزان فعلی افزایش خواهد یافت. به‌عبارت دیگر، هر گونه کاهش در سطح رقابت (مثلاً ممنوعیت خودروهای حجیم)، به افزایش قیمت منجر شده و خودروهای خارجی را کالایی لوکس می‌کند.

این افزایش تعرفه‌ها همچنین رقابت‌پذیری خودروهای وارداتی را کاهش می‌دهد. تعرفه‌ی بالاتر به‌ویژه برای رده ۱۵۰۱–۲۰۰۰ سی‌سی می‌تواند تأثیر مستقیمی بر قیمت نهایی این خودروها بگذارد. این گروه از خودروها که در بازار ایران محبوب هستند، در نتیجه هزینه واردات بالاتر ممکن است گران‌تر شوند و سهم بازار کمتری به دست آورند. بدین ترتیب مصرف‌کننده ایرانی با انتخاب‌های کمتر و قیمت‌های بالاتر مواجه شده و رقابت‌پذیری خودروهای وارداتی در مقابل تولیدات داخلی کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، افزایش هزینه واردات (به‌علاوه رشد نرخ ارز مبنای گمرکی به حدود ۷۰ هزار تومان) می‌تواند در مجموع افزایش قیمت‌ بازار خودرو را موجب گردد؛ حتی اگر تعرفه‌ها ثابت بمانند، بالا رفتن نرخ ارز محاسباتی به تنهایی باعث گران شدن خودروهای وارداتی خواهد شد.

در مقابل، کاهش یا ثابت ماندن تعرفه‌ خودروهای هیبریدی و برقی، زمینه‌ساز توسعه زیرساخت‌های خودروهای برقی می‌شود. سیاست عدم افزایش تعرفه‌ها برای این خودروها با هدف تشویق مصرف سوخت پاک و کاهش آلودگی اتخاذ شده است. با حفظ تعرفه کم (۱۵٪ و ۴٪)، واردات خودروهای برقی و هیبریدی برای واردکنندگان مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهد بود و انگیزه بیشتری برای عرضه این خودروها به بازار ایجاد می‌شود. در نتیجه، می‌توان انتظار داشت واردات خودروهای نیمه‌برقی و تمام‌برقی همچنان در سبد واردات قرار گیرد و هم‌زمان دولت و فعالان بازار روی توسعه ایستگاه‌های شارژ و سایر زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کنند.

در بخش واردات خودروهای اقتصادی و لوکس نیز تغییر سیاست‌ها به چشم می‌خورد. تعرفه‌های پایین‌تر پیشین (۲۰٪ برای زیر ۱۰۰۰ سی‌سی) به‌طور چشمگیری به ۹۵٪ رسیده است، اما سقف قیمت کلی واردات (حدود ۲۰ هزار دلار) عملاً از ورود خودروهای لوکس سطح بالا جلوگیری می‌کند. از این رو، خودروهای اقتصادی (مثلاً خودروهای کوچک شهری) شانس بیشتری برای ورود خواهند داشت، هرچند تعرفه‌شان نیز تغییر کرده است. از سوی دیگر، خودروهای لوکس معمولاً حجیم‌تر هستند که با ممنوعیت حجمی و تعرفه‌های بالا ترکیب شده و ورود آن‌ها بسیار محدود می‌شود. در کل، تغییر تعرفه‌ها و محدودیت‌ها به‌سمت تنظیم بازار و اولویت دادن به خودروهای متوسط و برقی خواهد بود.

توصیه‌های عملی برای ذی نفعان با توجه به تعرفه واردات خودرو در سال 1404

• واردکنندگان خودرو: با توجه به بلاتکلیفی‌های احتمالی و محدودیت ارزی، لازم است واردکنندگان خودرو به صورت مستمر با سامانه‌های دولتی در ارتباط باشند و مجوزهای لازم را زودتر دریافت کنند. مطابق اعلان مسوولان، واردات خودروهای صرفاً با قیمت پایه حداکثر حدود ۲۰ هزار یورو (حدود ۱ میلیارد تومان) مجاز است، بنابراین واردکنندگان باید تمرکز خود را بر روی خودروهای اقتصادی (زیر این سقف) قرار دهند و از واردات خودروهای گران‌قیمت خودداری کنند. همچنین اولویت دادن به خودروهای برقی و هیبریدی (با تعرفه‌های پایین‌تر) می‌تواند هزینه‌های ورود را کاهش دهد. به گزارش فعالان صنعت، ابهام در تعیین سهمیه ارزی به تاخیر چند ماهه در ترخیص خودروها منجر شده است، بنابراین برنامه‌ریزی دقیق، پیگیری لحظه‌ای تخصیص ارز و هماهنگی زودهنگام با بانک‌ها و سازمان توسعه تجارت برای تأمین ارز از موارد ضروری است.
• صادرکنندگان قطعه و خدمات: با توجه به افزایش حمایت از خودروهای داخلی و ممنوعیت واردات خودروهای حجیم، قطعه‌سازان باید به سمت توسعه زنجیره تامین درون‌زا حرکت کنند. تقویت همکاری با خودروسازان داخلی (به ویژه در پروژه‌های برقی و هیبرید) و ارتقای کیفیت تولیدات داخلی ضروری است. از آنجا که واردات CKD خودرویی با ۱۰۰٪ تعرفه نیز مجاز است، قطعه‌سازان می‌توانند در صورت افزایش مونتاژ داخلی، بخش‌هایی از زنجیره تامین واردات را از طریق تولید داخل کاهش دهند. افزون بر این، با توجه به فشار تحریم‌ها و روند جهانی‌شدن زنجیره‌های خودروسازی، صادرکنندگان خدمات مهندسی و قطعات به کشورهای همسایه (مانند ترکیه، عراق و کشورهای CIS) توجه کنند که ممکن است بازارهایی برای قطعات ایرانی باشد. در هر حال، حفظ استانداردهای بین‌المللی و انطباق با نیاز خودروهای برقی (باتری، الکترونیک قدرت، شارژر) می‌تواند فرصت‌های صادراتی جدیدی ایجاد کند.
• متقاضیان و خریداران خودرو: برای خریداران خودرو، مهم است که از شرایط جدید مطلع باشند و واقع‌بینانه عمل کنند. با افزایش تعرفه‌ها و محدودیت‌های واردات، قیمت خودروهای خارجی بالا خواهد رفت؛ بنابراین انتظار کاهش فوری قیمت‌ها نرود. در عین حال، خریداران می‌توانند از فرصت رشد سهم خودروهای برقی و هیبریدی بهره‌مند شوند؛ زیرا تعرفه پایین این خودروها ممکن است آنها را گزینه‌های مقرون‌به‌صرفه‌تری کند. برای نمونه، خودروی برقی با تعرفه ۴٪ به‌مراتب اقتصادی‌تر از خودروی بنزینی مشابه است. همچنین با توجه به سقف قیمت وارداتی، بهتر است مدل‌هایی با ارزش FOB کمتر از ۲۰ هزار یورو (۱ میلیارد تومان) را در نظر بگیرند. مهم است که خرید خودرو با در نظر گرفتن سایر هزینه‌های جانبی (مالیات، عوارض شماره‌گذاری و حق استاندارد) انجام شود تا هزینه نهایی روشن باشد. به‌علاوه، در صورت امکان، پیگیری اخبار و استفاده از فروش‌های خودروسازان داخلی یا فروش بورس کالا می‌تواند به کسب خودروهای وارداتی در شرایط بهتر کمک کند.